Okręg Poznań Armii Krajowej





Okręg Poznań, kryptonim "Pałac", "Parcela", "Letnisko" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Okręg Poznań ZWZ-AK został powołany rozkazem płk. Stefana Roweckiego „Grabicy” z 6 czerwca 1940 r. jako kontynuacja Komitetu ZWZ w Poznaniu. W połowie 1943 r. w okresie największego rozwoju, siatka Okręgu Poznań ZWZ-AK liczyła ponad 10 tys. żołnierzy.
Struktura terytorialna Okręgu uległa częstym zmianom na skutek aresztowań, zrywania kontaktów organizacyjnych i odbudowy lokalnych siatek.

Komendanci

  • ppłk Rudolf Ostrihansky ps. "Ludwik"
  • p.o. kpt/mjr Wacław Kotecki ps. "Wawrzyn"
  • mjr Glinka ps. "Rówiec"
  • p.o. por. Tadeusz Janowski ps. "Wojnar"
  • por./kpt Jan Kamiński ps. "Czarny"
  • płk Henryk Kowalówka ps. "Dziedzic" (II 1942 - I 1944)
  • ppłk Andrzej Rzewuski "Przemysław" (1945)

    Struktura organizacyjna w 1944/1945
    • Inspektorat Poznań AK - Obwód Północ
      - Obwód Zachód
      - Obwód Wschód
      - Samodzielny Obwód Poznań Powiat
    • Inspektorat Ostrów Wielkopolski AK - Obwód Ostrów Wielkopolski Powiat
      - Obwód Ostrów Wielkopolski Miasto
      - Obwód Kalisz
    • Inspektorat Krotoszyn AK - Obwód Krotoszyn
      - Obwód Gostyń (struktura szkieletowa)
      - Obwód Rawicz (struktura szkieletowa)
    • Inspektorat Zachód AK - Obwód Nowy Tomyśl (struktura szkieletowa)
      - Obwód Międzychód (struktura szkieletowa)
      - Obwód Czarnków
      - Obwód Wągrowiec (struktura szkieletowa)
      - Obwód Oborniki (struktura szkieletowa)
      - Obwód Chodzież (struktura szkieletowa)
      - Obwód Szamotuły (struktura szkieletowa)
    • Inspektorat Jarocin AK - Obwód Jarocin
      - Obwód Pleszew
    • Inspektorat Leszno AK - Obwód Leszno
      - Obwód Kościan
      - Obwód Wolsztyn (struktura szkieletowa)
      Działał do lipca 1944, następnie rozbity. W 1945 odtworzony w ramach WSGO "Warta".
    • Inspektorat Środa AK - Obwód Środa (struktura szkieletowa)
      - Obwód Śrem (struktura szkieletowa)
      - Samodzielny Obwód Środa (struktura szkieletowa)
    • Inspektorat Gniezno AK
    • Inspektorat Konin-Turek AK - Obwód Turek
      - Obwód Konin
      - Obwód Koło
    • Samodzielny Obwód Września (struktura szkieletowa)
    • Samodzielny Obwód Mogilno (struktura szkieletowa)
    • Samodzielny Obwód Zewnętrzny Reduta


        Źródła:
        [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007
        [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

    • Okręg Pomorze Armii Krajowej





    Okręg Pomorze, kryptonim "Borówki", "Pomnik" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

    Kluczowe informacje
    Zręby Okręgu Pomorze stworzył w październiku 1939 r. emisariusz Dowództwa Głównego SZP płk Tadeusz Majewski „Śmigiel”. Do stycznia 1940 r. organizacja funkcjonowała pod nazwą SZP w woj. pomorskim, następnie jako Okręg Pomorze ZWZ, od lutego 1942 r. AK. Od wiosny 1941 r. wszedł on wspólnie z Okręgiem Poznań w skład Obszaru Zachodniego ZWZ. Okręg pokrywał się z terytorium przedwojennego woj. pomorskiego i Wolnego Miasta Gdańsk, podlegały mu także dwa podokręgi eksterytorialne: Szczecin i Królewiec.
    W drugiej połowie 1943 r. Okręg liczył 18 tys. żołnierzy. Na przełomie 1944 i 1945 r. w jego skład wchodziły podokręgi Północno-Zachodni i Południowo-Wschodni, złożone z ośmiu inspektoratów dzielących się na 25 obwodów.

    Komendanci

  • mjr Józef Ratajczak "Karolczuk",
  • p.o. kpt Józef Chyliński "Kamień",
  • płk Rudolf Ostrihansky "Aureliusz",
  • płk Janusz Pałubicki "Piorun", "Janusz" .

    Struktura organizacyjna
      Podokręg Południowo-Wschodni
    • Inspektorat Toruń AK - Obwód Toruń Powiat
      - Obwód Toruń Miasto
      - Obwód Inowrocław
    • Inspektorat Włocławek AK - Obwód Włocławek
      - Obwód Nieszawa
      - Obwód Rypin
      - Obwód Lipno
    • Inspektorat Grudziądz AK - Obwód Grudziądz
      - Obwód Chełmno
      - Obwód Wąbrzeźno
    • Inspektorat Brodnica AK - Obwód Brodnica
      - Obwód Nowe Miasto Lubawskie
      Podokręg Połnocno-Zachodni
    • Inspektorat Chojnice AK - Obwód Chojnice
      - Obwód Tuchola
      - Obwód Sępólno Krajeńskie
    • Inspektorat Gdynia AK - Obwód Gdynia Port i Miasto
      - Obwód Wybrzeże
      - Obwód Kartuzy
    • Inspektorat Gdańsk Wolne Miasto AK (struktura szkieletowa)
    • Inspektorat Gdańsk Miasto AK
    • Inspektorat Tczew AK - Obwód Tczew
      - Obwód Starogard Gdański
      - Obwód Kościerzyna
    • Inspektorat Bydgoszcz AK - Obwód Bydgoszcz Miasto
      - Obwód Bydgoszcz Powiat
      - Obwód Szubin
      - Obwód Wyrzysk - Na przełomie 1944/1945 Obwód Wyrzyski liczył ponad 900 zakonspirowanych członków. Działali w niezwykle trudnych warunkach, bez terenów leśnych i w otoczeniu wielu Niemców, a jednak prowadzili akcję sabotażową i ograniczoną dywersyjną. Z końcem lipca 1944 r. na zrzutowisku w Jadwiżynie przyjęto kuriera z Londynu Jana Nowaka-Jeziorańskiego, którego następnie odstawiono do Warszawy. Opiekowano się również skoczkami radzieckimi. W styczniu 1945 członkowie AK wspierali oswobodzenie Nakła i kierowali wojska radzieckie na niemieckie pozycje. Wielu z nich za konspiracyjną działalność trafiło później do więzień, między innymi, w Potulicach. - Obwód Świecie
      - Grupa AK w Pile

      Okręgowi Pomorze AK podlegały też dwa podokregi eksterytorialne: Szczecin i Królewiec.


      Źródła:
      [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007
      [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

    • Okręg Stanisławów Armii Krajowej





    Okręg Stanisławów, kryptonim "Kawon", "Karaś", "Struga", "Światła" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

    Komendanci

  • por. Jan Wyszyński "Roman Leszczyński" (komendant Okręgu ZWZ-2 Stanisławów do marca 1940)[6]
  • ppłk Jan Rogowski "Włodzimierz" (20 stycznia 1942 - 10 listopada 1942)
  • 11 listopada 1942 - 15 stycznia 1943, vacat
  • kpt. Władysław Herman "Żuraw" ( 15 stycznia 1943 - 31 lipca 1944)

    Okręg rozwijał się w trudnych warunkach geopolitycznych. Jego inspektoraty, położone nad granicą, inwigilowane były przez NKWD i inne służby specjalne ZSRR. W 1942 i ponownie w 1943 Niemcy rozbili sztab okręgu, aresztując jego kadrę. Do organizowania nowego sztabu KG AK delegowała z Warszawy nowych oficerów.
    W planach operacyjnych Obszaru Lwowskiego AK do jego zadań zaliczano unieruchomienie przez przynajmniej trzy dni węzłów kolejowych w Stanisławowie i Chodorowie, telekomunikacji oraz ruchu na szosach Podkarpacia. Rozpatrywano też opanowanie Stanisławowa. Okręg otrzymał również zadanie osłony ludności polskiej przed nasilającymi się o pogromami Polaków ze strony UPA.
    Na początku marca 1944 okręg stanisławowski liczył ponad 5 tys. ludzi w szeregach AK oraz około 2 tys. osób cywilnych w szeregach samoobrony, uzbrojonych 300 karabinów i 2000 granatów. Zorganizowany był w 90 plutonów pełnych i 16 szkieletowych.
    10 marca 1944 komendant okręgu kpt. Herman wydał rozkaz operacyjny do "Burzy".

    Struktura organizacyjna w 1944
    • Inspektorat Stanisławów AK - Obwód Stanisławów Powiat
      - Obwód Tłumacz
      - Obwód Rohatyn
    • Inspektorat Kołomyja AK - Obwód Kosów-Kołomyja
      - Obwód Horodenka-Śniatyn
      - Obwód Nadwórna
      Akcja Burza w Inspektoracie rozpoczęła się w marcu 1944. Walczyło ok. 900 zaprzysiężonych żołnierzy podziemia w tym ok. 500 członków samoobrony.
    • Inspektorat Stryj AK - Obwód Stryj
      - Obwód Żydaczów
      - Obwód Dolina
      - Obwód Kałusz
    • Samodzielny Obwód Stanisławów-Miasto
    30 czerwca 1944 komenda Obszaru Lwów swoim rozkazem dokonała reorganizacji wprowadzając trzy podokręgi.


    Źródła:
    [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007
    [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

    • Okręg Tarnopol Armii Krajowej





    Okręg Tarnopol, kryptonim "Komar", "Tarcza", "Ton" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

    Komendanci

  • p.o. kpt Mieczysław Widajewicz "Czerma",
  • ppłk/płk Franciszek Studziński "Radwan",
  • płk Jan Majewski "Szmigiel",
  • płk Bruno Rolke "As",
  • płk dypl. Kazimierz Bąbiński "Luboń",
  • ppłk Jan Kiwerski "Oliwa",
  • mjr Tadeusz Sztumberk-Rychter "Żegota",
  • płk Jan Kotowicz "Twardy".
  • kpt. Franciszek Garwol (komendant podokręgu)

    Okręg Tarnopolski AK obejmował tereny przedwojennego województwa tarnopolskiego. Przez jego tereny przebiegała strategiczna linia kolejowa Lwów-Tarnopol-Kijów, którą zaopatrywano Grupę Armii "Północna Ukraina". Podobne znaczenie miały magistrale drogowe. Każda dywersja w systemie komunikacji była dotkliwym ciosem dla armii niemieckiej.
    Wiosną 1943 w okręgu funkcjonowały 222 plutony. Łącznie siły okręgu to ok. 11100 żołnierzy, w tym 72 oficerów, 134 podchorążych i 1930 podoficerów.
    W 1943 komenda okręgu prowadziła intensywne przygotowania do "Burzy", trafnie prognozując, że na początku 1944 Rosjanie wkroczą na teren okręgu. Znaczna część sił znajdowała się pod bronią w terenie, osłaniając skupiska ludności polskiej przed atakami UPA.

    Organizacja okręgu
    • Inspektorat Tarnopol AK - Obwód Tarnopol
      - Obwód Zbaraż
      - Obwód Trembowola
      - Obwód Skałat
    • Inspektorat Złoczów AK - Obwód Złoczów
      - Obwód Brody
      - Obwód Zborów
      - Obwód Busk (Kamionka)
      W końcu 1943 stan osobowy Inspektoratu osiągnął liczbę około 3200 ludzi zorganizowanych w 20 kompanii i pięć samodzielnych plutonów. W ośrodku "Kedywu" działało 13 bojowych oddziałów dyspozycyjnych, to jest 52 patrole, każdy w składzie dowódca i pięciu żołnierzy.
      W ramach Akcji Burza odtwarzał 52 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych pod dowództwem por. Michała Horvatha "Kmicica".
    • Inspektorat Brzeżany AK - Obwód Brzeżany
      - Obwód Podhajce
      W ramach Akcji Burza odtwarzał 51 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych pod dowództwem por. Antoniego Fanderowskiego "Wana". Liczył ok. 700 żołnierzy.
    • Inspektorat Czortków AK - Obwód Czortków
      - Obwód Buczacz
      - Obwód Borszczów
      - Obwód Zaleszczyki
      - Obwód Kopczyńce
    30 czerwca 1944 komenda Obszaru Lwów swoim rozkazem dokonała reorganizacji wprowadzajac trzy podokręgi. Powstał Podokręg Tarnopol AK. Dowództwo podokręgu przeniosło się do Lwowa.


    Źródła:
    [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007
    [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

    • Okręg Lwów Armii Krajowej

     

     

     

    Okręg Lwów, kryptonim "Dukat", "Lira", "Promień" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

    Komendanci

  • ppłk Władysław Smereczyński (październik 1941 - 17 grudnia 1942), aresztowany
  • p.o. komendanta ppłk Adolf Galinowski (grudzień 1942 - marzec 1943)
  • płk Ludwik Czyżewski (15 marca 1943 - 16 lutego 1944)
  • ppłk dypl. Stefan Czerwiński ps. "Stefan"(16 lutego 1944 - 31 lipca 1944)

    Kluczowe informacje
    2 września 1939 r. gen. Marian Januszajtis rozpoczął tworzenie obejmującej Galicję i Wołyń Polskiej Organizacji Walki o Wolność, która następnie stała się podstawą Obszaru Lwoskiego ZWZ. Na przełomie 1939 i 1940 r. doszło do rozłamu, w którego wyniku w latach 1940-1941 istniały równolegle dwie wrogo nastawione wobec siebie organizacje: ZWZ-1 i ZWZ-2. W połowie 1939 r. NKWD zdołało głęboko spenetrować obie siatki, a nawet obsadzić najważniejsze funkcje w sztabie Obszaru Lwowskiego ZWZ-1 swoimi współpracownikami. Działaniom tym towarzyszyła likwidacja niemal całej siatki terenowej ZWZ. Pod koniec grudnia 1942 gestapo rozbiło komendę Okręgu Lwowskiego. W połowie marca 1943 skierowano z Łodzi płk. Ludwika Czyżewskiego "Juliana", "Franciszka", który objął stanowisko komendanta.
    Do końca 1943 r. siatka AK działała już w całej Galicji. Na przełomie 1943 i 1944 r. w skład Obszaru Lwowskiego AK wchodziły trzy okręgi, zorganizowane w 14 inspektoratów i 45 obwodów. Stan organizacyjny wynosił ok. 28 tys. członków (Okręg Lwowski – ok. 12 tys., Okręg Tarnopolski – ok. 12 tys., Okręg Stanisławowski – ok. 4 tys.) Specyfiką pracy podziemnej na tym terenie było narastające z czasem zagrożenie ze strony podziemia ukraińskiego. Wiosną 1943 r. oddziały UPA rozpoczęły się na Wołyniu tzw. Antypolską akcję, która w 1944 r. objęła cały Obszar Lwowski AK. Jej celem było usunięcie Polaków z terenów, które OUN uznawało za „etnicznie ukraińskie”. Polskie podziemie, do momentu rozpoczęcia akcji „Burza’, zostało zmuszone do zaangażowania poważnych sił (w przypadku Wołynia niemal wszystkich), do obrony polskiej ludności cywilnej. Pod koniec 1943 okręg liczył około 15 300 ludzi w sztabach i jednostkach liniowych. Oddziały AK okręgu miały w ramach "Burzy" utworzyć jednostki należące do 5 Lwowskiej Dywizji Piechoty, stacjonującej przed wojną w mieście.
    W Galicji na początku marca 1944 r. jako pierwsze do akcji „Burza” przystąpiły oddziały zbrojne Okręgu Tarnopolskiego. Brały one m.in. udział w walkach o Tarnopol, Kołomyję, Mikulińce, wspomagały też Armię Czerwoną w bitwie pod Brodami. Największe siły AK zostały zgrupowane w okolicach Lwowa i między 22 a 27 lipca 1944 r. razem z oddziałami Armii Czerwonej wypierały Niemców z tego miasta.
    31 lipca 1944 r. podczas wspólnej odprawy Sowieci uwięzili komendanta Obszaru Lwowskiego gen. Filipkowskiego oraz dwudziestu wyższych dowódców AK. Następnie rozpoczęły się masowe aresztowania akowców. Prace organizacyjne zostały całkowicie zamrożone.

    Struktura okręgu
    • Inspektorat Lwów-miasto: Dzielnica Śródmieście, Dzielnica Północna, Dzielnica Południowa, Dzielnica Wschodnia, Dzielnica Zachodnia
    • Inspektorat Lwów-powiat, Inspektorat Północny - siedziba: Kamionka Strumiłowa, Obwód Kamionka Strumiłowa AK, Obwód Radziechów AK, Obwód Sokal AK
    • Inspektorat Wschodni AK: Obwód Krasne, Obwód Brody, Obwód Przemyślany
    • Inspektorat Południowy-Bóbrka: Obwód Bóbrka AK, Obwód Siemianówka AK, Obwód Przemyślany AK
    • Inspektorat Północo-Zachodni - siedziba Rawa Ruska, Obwód Rawa Ruska AK, Obwód Żółkiew AK, Obwód Lubaczów AK
    • Inspektorat Zachodni: Obwód Gródek Jagielloński AK, Obówd Mościska AK, Obwód Jaworów AK, Obwód Rudki-Komarno AK
    • Inspektorat Południowo-Zachodni: Obwód Drohobycz-Borysław AK, Obwód Stryj-Skole AK, Obwód Sambor AK


    Oddziały leśne
  • 19 pułk piechoty (4 kompanie), Inspektorat Północno-Zachodni
  • 26 pułk piechoty (7 kompanii), Inspektorat Zachodni
  • 40 pułk piechoty (5 kompanii), Inspektorat Południowy
  • 14 pułk ułanów (4 szwadrony), Dzielnica Wschodnia
  • Oddział leśny Kedywu "Szary" (3 kompanie)
    Źródła:
    [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007
    [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa
    1. Podokręg Północny Obszaru Warszawskiego
    2. Podokręg Zachodni Obszaru Warszawskiego
    3. Podokręg Wschodni Obszaru Warszawskiego
    4. Okręg Wołyń Armii Krajowej

    Strona 1 z 4